I Марш памяти — Катынь 2007

MEMORAMUS Ассоциация по сотрудничеству с Востоком была основана весной 2006 года. Идея нашей деятельности — сохранить память о судьбе поляков на Востоке во время Второй мировой войны, а также о взаимных контактах молодых людей из Польши и страны бывшего Советского Союза. Ассоциация была основана членами семьи Познань-Катынь и руководителями и учителями шести познанских школ (II, V, VI, XI, G. 50, ZSE № 1), а также людьми, которые близки к целям нашей ассоциации. Винсенти Довойна — президент MEMORAMUS и, прежде всего, вдохновитель нашей деятельности.

Projekt Trwała pamięć pokoleń został opracowany w oparciu o propozycje działań dydaktyczno-wychowawczych w poszczególnych szkołach.

Realizacja projektu zaplanowana została na półroczny okres (od lutego – do listopada 2007); przebiegała na różnych poziomach i w różnych formach: poziom szkolny, międzyszkolny, a  także znaczące przedsięwzięcia jednostkowe – o czym za chwilę.

Patronat nad projektem Trwała pamięć pokoleń objęli ze strony polskiej: Krzysztof Dudek – dyrektor Narodowego Centrum Kultury w Warszawie, Marek Woźniak — Marszałek Województwa Wielkopolskiego oraz Ryszard Grobelny – Prezydent Miasta Poznania; ze strony rosyjskiej patronat nad I Marszem Pamięci objęli: Jurij Synkin wicegubernator Obwodu Smoleńskiego oraz Stanisława Afanasjewa – Prezes Domu Polskiego w Smoleńsku.

Współrealizatorem projektu edukacyjnego Trwała pamięć pokoleń zostało Narodowe Centrum Kultury.

Projekt stowarzyszenia stał się ogólnym zarysem treści realizowanych w tym przedsięwzięciu, które każda z siedmiu szkół rozwijała i wzbogacała o indywidualne zadania, własny program wychowawczy, szczegółowe zainteresowania i predyspozycje zarówno uczniów, jak i nauczycieli biorących udział w projekcie.

Metoda projektu edukacyjnego to najbardziej twórczy i skuteczny sposób oddziaływania pedagogicznego. Podstawową zaletą metody projektu jest możliwość realizacji nauczania holistycznego, a przygotowana i zaplanowana długofalowo praca dydaktyczna i wychowawcza przynosi mądre i wartościowe efekty.

Prezentowane podsumowanie zostało opracowane w oparciu o nadesłane przez koordynatorów szkolnych projektów sprawozdania oraz obserwacje członków stowarzyszenia niezwiązanych bezpośrednio ze szkołami. Ogólne wnioski pozwalają stwierdzić, że różnorodność działań przedsięwzięcia, pomysłowość uczniów i nauczycieli, a także zaangażowanie rodziców, czasem dziadków oraz różnych instytucji i osób na co dzień niezwiązanych ze szkołą przyczyniły się do bogactwa efektów projektu oraz popularyzacji problematyki wschodniej.

Treści, pomysły, metody i formy wykorzystane w projekcie to:

1. sesje naukowe i debaty szkolne lub międzyszkolne z aktywnym udziałem młodzieży (Martyrologia Polaków na Wschodzie – sesja międzyszkolna bezpośrednio przed wyjazdem do Katynia,  Patriotyzm jako rozważania przy okazji Narodowego Dnia Niepodległości);
2. cykle lekcji: historii, geografii, wiedzy o społeczeństwie, języka polskiego, języków obcych, informatyki, które w różny  sposób przybliżały tematykę totalitaryzmu sowieckiego, polskich losów na nieludzkiej ziemi, topografii tych odległych miejsc, nazywając to także w obco brzmiących językach,
3. konkursy: plastyczne, literackie, poezji, na logo stowarzyszenia,
4. spotkania z uczestnikami tragicznych dla Polski wydarzeń lub dziećmi rodziców doświadczonych okrucieństwem wojny (pan Teofil Rubasiński – który jako pierwszy Polak już w 1942 roku odkrył groby w Lesie Katyńskim i przekazał te informacje dowództwu AK, Wincenty Dowojna, Jadwiga Fenglerska, Sabina Gaidies, Krystyna Lewandowska z Rodziny Katyńskiej, Helena Szpilman, Irena Górska-– Zajączkowska, Ziemomysł Anger, Jerzy Ziółkowski oraz Danuta Sańko ze Związku Sybiraków).
5. wspomniani członkowie Rodziny Katyńskiej panowie Pańczak i Patecki oraz pan Zbigniew Hardy udostępnili książki, mapy, dokumenty rodzinne, z kolei dr Śmigielski podzielił się swoją wiedzą archeologa biorącego udział w ekshumacji ofiar katyńskich. Piszecie państwo koordynatorzy, że były te wizyty wzruszające dla obu stron, potrzebne, że przełamywały bariery międzypokoleniowe, niosły wiedzę, która uruchamiała wyobraźnię i emocje.
6. szkolne wystawy pamiątek, fotografii związanych z wyjazdem do Katynia i Kuropat, wystawa plakatów, map rekonstrukcji szlaku zesłańców „Biografia i literatura”
7. wykonywanie albumów, portfolio,
8. tworzenie prezentacji multimedialnych: przewodnik po historycznych miejscach polskich Kresów, refleksje pn. Etiuda katyńska,
9. sporządzenie wykazu miejsc wraz z ich opisem upamiętniających w Poznaniu i Wielkopolsce męczeństwo polskie na Wschodzie.
10. wyjazd młodzieży na Muzeum Katyńskiego w Warszawie oraz do Białegostoku, by wziąć udział w VII Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru;
11. wyjazd do Szymbarka na Pomorzu, gdzie zrekonstruowano dom Sybiraka i syberyjski łagier;
12. przygotowanie filmu z wykorzystaniem materiałów z I Marszu Pamięci;
13. budowa makiety cmentarza katyńskiego oraz Pomnika Katyńskiego w Poznaniu;
14. sonda uliczna „Co Polacy wiedzą o Katyniu”;
15. etiuda teatralna pt. Śmierć w Katyniu, przedstawienie słowno-muzyczne Pamiętamy (zaprezentowanie go podczas międzynarodowej Pielgrzymki Sybiraków na Jasnej Górze);
16. udział młodzieży w uroczystościach kwietniowych oraz rocznicy agresji sowieckiej na Polskę 17 września

Najbardziej znaczącą, spektakularną częścią projektu był oczywiście I Marsz Pamięci, w którym 28 kwietnia 2007 roku polscy i rosyjscy uczniowie przeszli wspólnie od stacji Gniezdowo do Lasu Katyńskiego. W Marszu wzięła udział 150-osobowa grupa polskich uczniów wraz z nauczycielami oraz ok. 150-osobowa grupa rosyjskiej młodzieży.

Było to pierwsze wspólne takie przedsięwzięcie polsko-rosyjskie w historii Państwowego Kompleksu Memorialnego „Katyń” w jego siedmioletniej historii. Obszerne sprawozdanie z tego niezwykłego wydarzenia zawarte jest w naszej publikacji „Pamiętamy – jesteśmy. Katyń 2007”.

Inną, także bardzo ważną częścią projektu był udział młodzieży z Niemiec, Kazachstanu, Białorusi i Rosji w II Europejskich Spotkaniach Młodzieży, z okazji 50. rocznicy podpisania Traktatów Rzymskich, podczas których, poza wieloma propozycjami kulturalnymi, sportowymi, integracyjnymi, młodzi Polacy przybliżyli tematykę historii Polaków na Wschodzie, w tym miejsca martyrologii: Miednoje, Katyń, Charków; także miejsca zsyłek deportowanych Polaków. Młodzież ze wszystkich grup narodowych otrzymała naszą publikację w wersji rosyjsko-angielskiej. A to specjalne spotkanie zaszczycił swą obecnością konsul Federacji Rosyjskiej w Poznaniu Władimir Kuzniecow.  W tym czasie również przyjechał z Mińska chór „Drużba”; a na początku października odwiedziła Poznań młodzież licealna z Tweru, z którego do Miednoje jest zaledwie kilkanaście kilometrów.

W sprawozdaniach podkreślają państwo dyrektorzy i koordynatorzy niezwykle cenne aspekty poznawcze całego projektu, nie tylko dla uczniów, ale także dla nauczycieli i środowiska rodziców. Działania projektowe przyczyniły się także do kształtowania przyjaznych i partnerskich relacji między uczniami i nauczycielami.

Nasz projekt Trwała pamięć pokoleń objęły swoim patronatem poznańskie media – za co jesteśmy wdzięczni. Oczywiście, szczególne zainteresowanie skupił I Marsz Pamięci w Katyniu. Razem z naszą 150 – osobową grupą byli dziennikarze: pani Maria Łączkowska z radia Emaus oraz pan Sławomir Kmiecik z Głosu Wielkopolskiego. Po powrocie, dzięki zebranym w Rosji materiałom, popularyzowali nasze przedsięwzięcie. Nie pojechali z nami, ale byli duchem radio Merkury, które poza standardowymi wiadomościami, nadało relacje na żywo z Katynia w dniu Marszu. Z kolei nasza poznańska telewizja zrealizowała reportaż autorstwa pani Anny Biedakowej, która opowiedziała o idei wspólnego z młodymi Rosjanami czczenia pamięci zamordowanych — las katyński to wszak wspólna mogiła. Relację z Marszu Pamięci zamieścił także biuletyn informacyjny Rodowód II wydawany przez Stowarzyszenie „Katyń” w Szczecinie.

Popularyzacja naszego stowarzyszenia i I Marszu Pamięci to także miejsce na specjalnie utworzonej przez Ministerstwo Kultury stronie internetowej kampanii społeczno – edukacyjnej „Pamiętam. Katyń 1940”, która poprzedzała premierę filmu Andrzeja Wajdy.

Z refleksji nauczycielskich można wyczytać dumę i zawodową satysfakcję, że tyle pięknych, wartościowych i ważnych dla nas spraw udało się zrealizować dzięki temu projektowi.

Państwo dyrektorzy podkreślają ogromne, osobiste zaangażowanie nauczycieli koordynatorów w realizację projektu, którzy zaskakiwali często pomysłowością rozwiązań i umiejętnością pozyskiwania sojuszników dla tak ważnego tematu. Interesujące są także wnioski, jakie płyną z bezpośrednich kontaktów polskich uczniów z ich kolegami z państw byłego Związku Radzieckiego, a także z refleksji nauczycieli obu stron. Projekt pomógł zrozumieć także Rosję i Rosjan z ich trudną historią, ale także niełatwą współczesnością.

Niepokój, co wyraża większość nauczycieli i dyrektorów, wzbudza sytuacja polityczna w Rosji i niepewność stałych kontaktów. Oficjalna polityka Federacji Rosyjskiej ma przełożenie wszak na władze lokalne, dotąd nam przecież bardzo przychylne.

Okazuje się, że zakłamywana przez lata PRL-u historia XX wieku, a tym najbardziej tragicznych losów Polaków na Wschodzie wymaga od nas zbiorowego wysiłku, aby dać świadectwo prawdzie – działania naszego stowarzyszenia pokazują, że można to robić z powodzeniem, a dalsze plany dają nadzieję, że uda się wypracować ponadpokoleniowy charakter pamięci o polskich ofiarach na Wschodzie.

Ze wszystkich sprawozdań wyłania się obraz uczniów, dla których patriotyzm, przywiązanie do swych korzeni, do Polski nie są pustymi pojęciami. Projekt edukacyjny Trwała pamięć pokoleń pokazał wartości, które dla naszej młodzieży są ważne, budzą ich szacunek i uznanie. Uświadamiany przez nich patriotyzm – pojmowany współcześnie — przybiera różne oblicza i formy, ale ideały wolności, suwerenności naszego narodu są dla nich równie ważne i warte zaangażowania, jak dla oficerów II RP, bowiem, jak napisała jedna z uczennic „oni zginęli za naszą ojczyznę, za którą teraz ja też jestem odpowiedzialna”. Postawy młodych ludzi najpełniej oddają ich osobiste refleksje zamieszczone w naszej publikacji „Pamiętamy – jesteśmy. Katyń 2007”.

Poza podsumowaniem projektu warto przypomnieć, co udało się zrobić dla samego stowarzyszenia. Otóż:

1. Walne zebranie wybrało statutowe władze.
2. Mamy logo MEMORAMUSA i odpowiedni transparent.
3. Powołana została sekcja młodzieżowa stowarzyszenia (ma władze i opiekunów).
4. Stworzona została własna strona internetowa stowarzyszenia (także w wersji angielskiej i rosyjskiej).
5. Wydaliśmy dwie publikacje(w wersji polskiej oraz rosyjsko-angielskiej).
6. Szkoły – założyciele nawiązały stałą współpracę ze szkołami na Wschodzie.
7. Odbyło się szkolenie dla nauczycieli szkół dot. pisania projektów w celu pozyskiwania środków finansowych.
8. Jesteśmy zapraszani na spotkania poza Poznaniem, gdzie także czci się pamięć zamordowanych i poległych na Wschodzie.
9. Niebawem nasz MEMORAMUS otrzyma status organizacji pożytku publicznego (sprawa jest w sądzie).
10. Idea naszego stowarzyszenia wzbudza sympatię i zainteresowanie innych szkół.

Myślę, że po tym roku intensywnej pracy możemy wspólnie stwierdzić, że WARTO BYŁO.

… trzeba dać świadectwo

Zbigniew Herbert